Skuteczność psychoterapii online
Psychoterapia online stała się wygodną i dyskretną formą kontaktu, jednak u niektórych budzi wątpliwości, dlatego opracowałam poniższy tekst.
Wprowadzenie
Psychoterapia online stała się w ciągu ostatnich dwóch lat – jeden z niewielu pozytywnych skutków pandemii COVID-19 – powszechna w praktyce psychoterapeutów, a także w refleksji naukowej. O jej żywotności świadczą liczne, konkurujące nazwy tej grupy metod prowadzenia terapii jak: e-terapia (e-therapy), cyberterapia (cybertherapy), psychoterapia online (online psychotherapy), telepsychologia (telepsychology), telepsychiatria (telepsychiatry), poradnictwo online (online counseling), webporadnictwo (webcounseling).
Oprócz konwencjonalnej psychoterapii online już dekadę temu podejmowano próby w zakresie nowatorskiej psychoterapii wspomaganej wirtualną rzeczywistością, wdrażając między innymi Virtual Reality Exposure Therapy (VRET) i uzyskując przy tym nader obiecujące wyniki (Miyahira i in., 2010).
Naukowe, praktyczne i etyczne fundamenty psychoterapii online
Psychoterapia online jest przedmiotem badań, dyskusji i praktyki od dwóch dekad. Badacze akademiccy i praktycy psychoterapii dokonali przez ten czas standaryzacji, instytucjonalizacji, a przede wszystkim ocen jej skuteczności wraz z potencjalnymi efektami ubocznymi. Jako pierwsi refleksję podjęli Brytyjczycy dokonując regulacji proceduralnych i etycznych ram psychoterapii online.
Prym wiodło tu The British Association of Counselling and Psychotherapy, które opracowało wytyczne i przewodniki (Anthony, Jamieson, 2005; Goss i in., 2001). Amerykanie i Australijczycy doczekali się analogicznych uregulowań kilka lat później: w 2013 roku opracowano koncepcyjny dokument zawierający wytyczne dla prowadzenia interwencji online, następnie w 2015 roku sformułowano drobiazgowe zalecenia o charakterze etycznym (Joint Task Force, 2013; Gamble, Boyle, Morris, 2015). Przegląd obszernej literatury przedmiotu na temat możliwości i ograniczeń terapii online zawiera artykuł Luningning Sandel (2021) oraz praca zbiorowa pod redakcją Sofii Kiriakaki (2022). Zainteresowanych odsyłam do tych dwóch obszernych lektur.
Warto w tym miejscu podkreślić, że krytycyzm i zdystansowanie się wobec psychoterapii online wśród specjalistów dotyczy wczesnego okresu jej rozwoju, skupiając głównie autorów publikujących w połowie pierwszego dziesięciolecia XXI wieku. Zauważmy, że zarzuty formułowano ze względu na bariery niezwiązane z istotą tej metody: wolniejszą transmisję danych, znacznie niższe niż obecnie kompetencje informatyczne populacji i brak rozwiniętej „cyberkultury”, wczesny, a przez to niesatysfakcjonujący poziom rozwoju narzędzi służących transmisji online w zakresie jakości przekazu (obrazu i dźwięku), awaryjności i dostępności (Fenichel i in., 2002; Rochlen, Zack, Speyer, 2004; Wells i in., 2007).
Korzyści psychoterapii online
Poza oczywistą korzyścią oszczędności czasu, wygodą i dyskrecją psychoterapia online jest szczególnie polecana dla grup zmarginalizowanych i wykluczonych, które w innych okolicznościach nie podjęłyby psychoterapii. W szczególności należy wymienić bariery geograficzne (odległe miejsce zamieszkania, ograniczona oferta lub zawodne środki transportu publicznego, brak możliwości zorganizowania dojazdu własnego) (Efstathiou, 2009), bariery fizyczne (niepełnosprawność lub ograniczenia ruchowe), ale także bariery psychologiczne (agorafobia, lęk społeczny) (Fitzgerald i in., 2010).
Niewątpliwie psychoterapia online jest wartościowa dla osób, które w życiu zawodowym i/lub prywatnym funkcjonują pod presją czasu, o elastycznym grafiku pracy, na przykład menedżerów, osób publicznych, artystów i celebrytów, osób wykonujących zawody wymagające dyspozycyjności i mobilności (przedstawiciele handlowi, audytorzy), samotni rodzice i opiekunowie osób niepełnosprawnych. Jest to także atrakcyjna oferta dla osób przebywających poza granicami kraju, jednak ze względów językowych lub kulturowych pragnących odbywać sesje z psychoterapeutą rodzimym (pracownicy migracyjni, dyplomaci, studenci w czasie wyjazdów zagranicznych).
Podejmowanie psychoterapii niestety wciąż łączy się w różnych grupach społecznych (między innymi wśród pracowników służb dyspozycyjnych, osób publicznych, osób zamieszkujących w niewielkich miasteczkach lub na wsiach) z negatywną oceną, dlatego psychoterapia online wydaje się być w takim przypadku trafnym i niekiedy jedynym wyborem (Efstathiou, 2009).
Na poziomie psychospołecznym odnotowuje się w psychoterapii online większą swobodę komunikacji, wymiany myśli, odhamowania; osoby poddawane psychoterapii wskazują, że czują się mniej skrępowane sytuacją społeczną w jakiej się znalazły, odczuwają mniejszy opór przed formułowaniem szczerych wypowiedzi i spontanicznym dzieleniem się swoimi emocjami (Maples, Han, 2008). Psychoterapia online zapewnia znaczny poziom dyskrecji, a nawet anonimowości (patrz zakładka: Kontakt).
Nieobojętny pozostaje aspekt finansowy, zazwyczaj są to niższe stawki, nawet u renomowanych psychoterapeutów (Fitzgerald i in., 2010).
Skuteczność psychoterapii online
Psychoterapię online za równie skuteczną jak psychoterapię bezpośrednią uznał jako pierwszy już w 2008 roku izraelski zespół psychologów kierowany przez Azy Baraka (Barak, 2008). Ustalenia te potwierdzili w 2012 roku Gerhard Anderson i Pim Cuijpers. W odniesieniu do psychoterapii w nurcie psychodynamicznym najbardziej ważkie, a jednocześnie najświeższe są badania porównawcze przeprowadzone przez Elenę Ieradi i jej zespół (2022). Przytoczono je zatem bardziej szczegółowo. Pomiar przeprowadzono na próbie N=34 studentów podczas pandemii COVID-19 (interwencja online) oraz N=80 przed pandemią (interwencja twarzą w twarz / bezpośrednia). Kontrolowano zmienną wiek i płeć, a także natężenie dysfunkcji psychopatologicznych mierzone za pomocą Symptom Checklist Revised 90. Poziom dysfunkcji w dwóch grupach nie różnił się istotnie statystycznie, lecz nominalnie. Interwencja konsultacyjna podlegająca pomiarowi w dwóch powyższych przypadkach składała się z cyklu czterech wizyt.
Badania wykazały, że psychoterapia online nadaje się równie dobrze jak bezpośrednia do leczenia zaburzeń:
1. obsesyjno-kompulsywnych,
2. depresji oraz
3. zaburzeń lękowych.
Istotnie statystycznie lepsze, niż terapia bezpośrednia wyniki daje psychoterapia online przy zwiększaniu wrażliwości interpersonalnej (interpersonal sensitivity).
Warto zacytować fragment konkluzji autorów: „Interwencja doradcza online była prawie tak samo skuteczna jak interwencja doradcza twarzą w twarz w odniesieniu do stresu psychicznego […]”. (w oryg.: The online counselling intervention was almost as effective as face-to-face counselling intervention with respect to psychological distress […]) (Ieradi, Bottini, Crugnola, 2022).
Literatura:
Andersson, G., Cuijpers, P. (2009). Internet-Based and Other Computerized Psychological Treatments for Adult Depression: A Meta-Analysis. Cognitive Behaviour Therapy. 38(4), 196-205. DOI:10.1080/16506070903318960.
Anthony, K., Jamieson, A. (2005). Guidelines for online counselling and psychotherapy, 2nd edition, including guidelines for online supervision. Rugby: BACP Publishing.
Barak, A., Hen, L., Boniel-Nissim, M., Shapira, N. (2008). A Comprehensive Review and a Meta-Analysis of the Effectiveness of Internet-Based Psychotherapeutic Interventions. Journal of Technology in Human Services. 26(2-4), 109-160. DOI:10.1080/15228830802094429.
Efstathiou, G. (2009). Students’ psychological web consulting: Function and outcome evaluation. British Journal of Guidance & Counselling. 37, 243-255. DOI:10.1080/03069880902956983.
Fenichel, M., Suler, J., Barak, A., Zelvin, E., Jones, G., Munro, K. (2002). Myths and realities of online clinical work. CyberPsychology and Behavior. 5, 481–497.
Fitzgerald, T.D., Hunter, P.V., Hadjistavropoulos, T., Koocher, G.P. (2010). Ethical and legal considerations for internet-based psychotherapy. Cognitive Behaviour Therapy. 39(3), 173–187. DOI: 10.1080/16506071003636046F.
Gamble, N., Boyle, C., & Morris, Z. A. (2015). Ethical practice in telepsychology. Australian Psychologist. 50(4), 292–298.
Goss, S., Anthony, K., Jamieson, A., Palmer, S. (2001). Guidelines for online counselling and psychotherapy. Rugby: BACP Publishing.
Ieradi, E., Bottini, M., Crugnola, C.R. (2022). Effectiveness of an online versus face-to-face psychodynamic counselling intervention for university students before and during the COVID-19 period. BMC Psychology. 10(35). DOI:10.1186/s40359-022-00742-7.
Joint Task Force for the Development of Telepsychology Guidelines for Psychologists. (2013). Guidelines for the practice of telepsychology. American Psychology. 68(9), 791‐800.
Kiriakaki, S., Tzovanou, M., Sotiriou, A., Lampou, M., Varsamidou, E. (2022). Online Counseling: Advantages, Disadvantages and Ethical Issues. Homo Virtualis. 5(1), 32–59. DOI:10.12681/homvir.30316.
Maples, M.F., Han, S. (2008). Cybercounseling in the United States and South Korea: Implications for counseling college students of the millennial generationand the networked generation. Journal of Counseling & Development. 86(2),178-183. DOI:10.1002/j.1556-6678.2008.tb00495.x
Miyahira, S., Folen, R., Stetz, M., Rizzo, A., Kawasaki, M. (2010). Use of immersive virtual reality for treating anger. Studies in health technology and informatics, 154, 82-86. DOI:10.3233/978-1-60750-561-7-82.
Rochlen, A.B., Zack, J.S., Speyer, C. (2004). Online therapy: Review of relevant definitions, debates, and current empirical support. Journal of Clinical Psychology. 60(3), 269–283.
Sandel, L. (2021). Distance Counseling: Analyzing the Efficacy of Online Therapy. DOI:10.13140/RG.2.2.36594.79049.
Wells, M., Mitchell, J.K., Finkelhor, D., Becker-Blease, A.K. (2007). Online mental health treatment: Concerns and considerations. Cyberpsychology and Behavior. 10(3).
Treść tekstu objęta jest prawem autorskim i podlega ochronie na mocy „Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych” z dnia 4 lutego 1994 r. (tekst ujednolicony: Dz.U. 2022.0.2509).
Kopiowanie, przetwarzanie, rozpowszechnianie tych materiałów w całości lub w części bez zgody Autorki jest zabronione.